De Omgevingswet zou per 1 januari 2022 in werking treden, maar lijkt opnieuw te worden uitgesteld. Hetzelfde gebeurde in april 2020, toen het plan was de wet op 1 januari 2021 in te laten gaan. De reden die destijds werd aangevoerd, is dat overheden het nieuwe digitale stelstel onvoldoende konden testen door de coronamaatregelen. Inmiddels wordt er wel volop getest, maar blijkt uit die testen dat het digitale stelsel niet goed functioneert.
Digitale stelsel cruciaal voor succes Omgevingswet
Dat digitale stelsel, dat DSO wordt genoemd, is cruciaal voor een succesvolle invoering van de Omgevingswet. Het is de bedoeling dat burgers en bedrijven straks heel eenvoudig elke willekeurige aanvraag op het gebied van ruimtelijke ordening kunnen doen. Ze hoeven niet meer voor elk onderdeel naar een ander “loket”; hun aanvraag wordt in één keer aan alle relevante regels getoetst.
Klinkt mooi, maar in de praktijk is het nog bij lange na niet zover, zo blijkt uit een artikel van NRC. De gemeente Amsterdam zegt dat een test laat zien dat de uitvoering van de wet nog veel te wensen over laat. Deze gemeente en andere grote steden verwachten grote problemen voor hun bouwplannen wanneer de nieuwe Omgevingswet te snel wordt ingevoerd. In de huidige, krappe woningmarkt is dat zeer onwenselijk.
De Omgevingswet moet het gemakkelijker maken én meer ruimte bieden
De nieuwe Omgevingswet is bedoeld om ruimtelijke ordening eenvoudiger te maken. Op dit moment is de wetgeving sterk versnipperd. De Omgevingswet moet een enorme hoeveelheid aan wetten, regelingen en maatregelen samenbrengen onder één paraplu.
Voor zowel burgers, organisaties als overheden moet het er op die manier een stuk overzichtelijker en eenvoudiger op worden. Bovendien wordt de insteek anders dan nu het geval is. De nieuwe wet is bedoeld om meer ruimte te bieden om initiatieven te ontwikkelen. Kortom, het motto is: minder regels, meer ruimte.
ICT als oplossing; het werkt alleen (nog) niet
Zoals vaker het geval is, wordt ICT ingezet als een belangrijk deel van de oplossing. Elk stukje regelgeving op het gebied van ruimtelijke ordening moet worden ondergebracht in één landelijke digitale databank. Dit is een enorme klus die er niet eenvoudiger op wordt doordat de softwaresystemen die hiervoor gebouwd worden niet goed op elkaar aansluiten.
Hoe ernstig is het? Omgevingsplannen aanpassen in het landelijke systeem lukt niet goed. Amsterdam geeft bovendien aan dat het tijdens de test zelfs niet lukt om simpele aanvragen af te handelen. Bijvoorbeeld de aanvraag voor een vergunning om een boom te kappen, of om zonnepanelen te plaatsen op een monumentaal pand.
Overigens is ICT niet de enige factor waaraan gewerkt moet worden. Om de gedachte achter de Omgevingswet straks optimaal uit de verf te laten komen, is ook een cultuuromslag bij overheden nodig. Ambtenaren moeten meer gaan denken vanuit mogelijkheden. ‘Het mag niet, tenzij een uitzondering in de wet zegt dat het wél mag’, wordt vervangen door: ‘Het kan wel, tenzij een uitzondering zegt dat het niet mag’.
Wanneer wordt de Omgevingswet definitief van kracht?
De reacties zijn een tegenvaller voor de minister. De wet is al goedgekeurd door de Tweede Kamer en ook de Eerste Kamer is bijna overstag. Na het recente overleg met koepels van gemeenten, provincies en waterschappen loopt Ollongren echter het risico dat de definitieve besluitvorming pas door het volgende kabinet kan worden genomen. Ze wil dit ondervangen met tijdelijke, alternatieve maatregelen, maar haar overlegpartners vinden het te vroeg om hier ‘ja’ op te zeggen.
Voorlopig is het (opnieuw) afwachten. Uiteraard verdiepen de advocaten van Bosselaar Strengers zich al enkele jaren in alle veranderingen die de Omgevingswet met zich meebrengt. Via dit blog houden we u op de hoogte van de updates.
