Het coronavirus waart door Nederland en treft alle sectoren, ook de juridische. En terwijl rechtszaken tot in ieder geval 6 april 2020 stilliggen – voorlopige voorzieningen met “superspoed” en vreemdelingenbewaringszaken daargelaten (zie https://bit.ly/2QuRHxb) – lopen de wettelijke beslistermijnen voor bestuursorganen “gewoon” door. Te denken valt aan beslistermijnen voor aanvragen van een omgevingsvergunning.
Welke gevolgen heeft corona op die beslistermijn en kan een bestuursorgaan de beslistermijn opschorten met een beroep op overmacht?
Belang van wettelijke beslistermijnen
De Algemene wet bestuursrecht schrijft voor dat bestuursorganen besluiten moeten nemen binnen de voorgeschreven wettelijke termijnen. Als een termijn niet is voorgeschreven in een bijzondere wet, dan geldt het uitgangspunt van een redelijke termijn van acht weken. Beslist een bestuursorgaan – zoals het college van B&W van een gemeente – niet tijdig op een aanvraag voor een omgevingsvergunning, dan is het mogelijk dat de vergunning van rechtswege (“automatisch”) verleend wordt.
Een bestuursorgaan heeft dus belang bij een tijdige beslissing op een aanvraag voor een omgevingsvergunning. Gezien de huidige omstandigheden is het echter denkbaar dat een gemeente niet tijdig een beslissing kan nemen op een vergunningaanvraag. In dat geval kan de gemeente de beslistermijn wellicht opschorten met een beroep op overmacht.
Wanneer is er sprake van overmacht?
Voor een beroep op overmacht geldt een hoge drempel: er moet sprake zijn van een onmogelijkheid om te beslissen die veroorzaakt wordt door abnormale en onvoorziene omstandigheden die buiten toedoen en de risicosfeer van de gemeente liggen.
Ziekteverzuim en administratieve of organisatorische problemen binnen de invloedsfeer van de gemeente, rechtvaardigen een beroep op overmacht niet, ook niet als zij van structurele aard zijn, zo blijkt uit rechtspraak. Zij zijn in de regel voorzienbaar, zodat maatregelen hadden kunnen worden getroffen. Bovendien worden zij in principe tot de risicosfeer van de gemeente gerekend.
Maar een beroep op overmacht is niet per definitie kansloos. Voorbeelden van een geslaagd beroep op overmacht zijn het afbranden of onder water lopen van het gemeentehuis. Een voorbeeld van overmacht uit de rechtspraak is de situatie waarin het bestuursorgaan ruim tweeduizend bezwaarschriften had ontvangen die niet allemaal binnen de wettelijk voorgeschreven termijn konden worden afgehandeld.
Bestuursrechtelijk overmacht?
Of corona bestuursrechtelijk gezien gekwalificeerd kan worden als overmacht, is de vraag. Er zijn argumenten voor en tegen.
Een tegenargument is bijvoorbeeld dat de huidige kabinetsmaatregelen tijdelijk zijn en er momenteel geen sprake is van een totale “lock down”. Daar staat tegenover dat het ziekteverzuim bij ambtenaren wegens corona zodanig kan oplopen dat feitelijk geen ambtenaar meer beschikbaar is om een besluit te nemen. Factoren als de omvang van de gemeente, het aantal besluiten dat moet worden genomen en de complexiteit van de te nemen besluiten, kunnen in dat verband ook een rol spelen die maken dat toch wellicht gesproken kan worden van overmacht.
Per geval zal bekeken moeten worden of de gemeente een gerechtvaardigd beroep op overmacht kan doen. Het mag duidelijk zijn dat het beroep op overmacht voldoende gemotiveerd wordt.
Verder moet bedacht worden dat de gemeente natuurlijk op tijd aan de aanvrager moet laten weten dat zij een beroep op overmacht doet en binnen welke termijn het besluit tegemoet kan worden gezien. Doet de gemeente dit niet (op tijd), dan kan de aanvrager de gemeente schriftelijk in gebreke stellen en daarna een dwangsom vorderen en/of een beroep instellen wegens niet-tijdig beslissen.
Heeft u vragen over dit onderwerp? Neem dan contact met mij op.
(foto: Sheldon Kennedy, via Unsplash)
